In oktober 2019 debuteerde Sacha Bronwasser met haar veelgeprezen roman Niets is gelogen. Ruim drie jaar later is het ingenieuze Luister verschenen, een boek dat wederom zeer goed is ontvangen en in een half jaar tijd al acht maal werd herdrukt.
“Ieder verhaal rust op drie punten. Anders valt het om. De drie punten zijn jij, ik en Philippe Lambert.”
Luister bestaat uit vijf delen:
– Het verhaal van Philippe; 1986
– Het verhaal van Marie; 1989
– Flo en M.; 1987 – 1989
– Marie, Philippe; 1989 – 1990
– Het verhaal van Flo; 2015
In Het verhaal van Philippe leren we Philippe Lambert uit Parijs kennen. Hij wordt geboren in 1954, als vierde kind in een welvarend ambtenarengezin. In tegenstelling tot zijn twee broers en zus is hij een ‘nerveus’ kind, een jongen met onbestemde angsten.
“Achteraf was Philippe best vaak bang voor dingen die vervolgens daadwerkelijk gebeurden. Maar hij maakte zich ook wel eens druk om gebeurtenissen die helemaal niet plaatsvonden.”
Zo voorvoelt Philippe de dood van zijn oma, al weet hij niet hóe zij plotseling aan haar einde zal komen. Deze gave drijft hem af en toe tot waanzin, zeker als de mensen in zijn directe omgeving er met scepsis op reageren. Hij verzwijgt het voor zijn vrouw Laurence en rept er op zijn werk bij Renault met geen woord over. Langzaam maar zeker lijkt het ongemak af te zwakken, tot het moment dat de Duitse au pair Eloïse in huize Lambert verschijnt: hij voelt dat er iets vreselijk mis zal gaan. Deze keer heeft hij het bij het rechte eind: er vindt een golf aanslagen plaats in Parijs.
“Misschien gaat er wel een verband gelegd worden, een verband met de toekomst. Woorden die blijven, woorden die groter worden. Daders die nog geboren moeten worden. Ze vormen een borduurdraad die in het weefsel van de tijd wordt gestoken en die voort zal gaan …”
En zo is het, iets wat al op de flaptekst wordt prijsgegeven: de aanslagen van 2015 (Bataclan, et cetera).
In Het verhaal van Marie volgt het relaas van degene die dit verhaal – alle delen – heeft ingesproken voor haar vroegere docente Narratieve Technieken aan een fotovakopleiding, Flo (van Florence). De Nederlandse Marie komt in 1989 aan in Parijs. Haar kamertje bevindt zich in het chique zestiende arrondissement terwijl haar werkplek – het gezin – zich in een klein appartementje in een buitenwijk bevindt. Van kwart over twaalf tot half acht ’s avonds verzorgt zij de een jaar jonge Louis en de vijfjarige Nicolas. De gezinssituatie is bevreemdend; moeder Laurence communiceert uitsluitend met Marie in de vorm van bevelen voordat zij naar haar werk vertrekt, vader Philippe ligt grotendeels op bed als hij thuiskomt. Vooral aan de kleine Louis raakt Marie gehecht, al is het onder alle omstandigheden in de gaten houden van zo’n kleintje voorwaar geen sinecure…
In Flo en M lezen we hoe Flo uit de onzekere tiener Marie, afkomstig van het platteland, een zelfverzekerde en bewuste jonge vrouw probeert te creëren. Dat zij daarbij ethische grenzen overschrijdt, beseft zij niet of ziet zij als noodzakelijk kwaad. Marie moet voortaan als M door het leven. Nadat Flo’s project The Making of M wordt gepubliceerd, voelt Marie zich verraden door de persoon die zij inmiddels als steun en toeverlaat is gaan beschouwen. Zij staakt haar opleiding en reageert op een advertentie in het AD waarin een au pair wordt gezocht voor een gezinnetje in Parijs. Daar komt Philippe weer in beeld.
Marie, Philippe is de tijd na de scheiding in het najaar van 1989. Philippe woont weer in het ruime appartement van zijn moeder, daar waar ook Marie een kamertje heeft. Als hij bij haar thuiskomst op haar bed zit, weet zij niet wat te doen. Ook al steekt hij ter geruststelling zijn armen in de lucht alsof iemand een pistool op hem richt, vertrouwen doet zij het niet. Langzaam maar zeker speelt Philippe in de komende maanden open kaart met haar en hij waarschuwt Marie voor een gebeurtenis in de toekomst die haar leven kan bedreigen. Het probleem is dat hij niet doorkrijgt welk jaar of welke maand het betreft. Het enige wat hij zeker weet is dat zij zich op vrijdag de dertiende niet moet verroeren en moet blijven zitten waar zij zit. Dat Marie dit maar beter serieus kan nemen, blijkt als op vrijdag 13 november 2015 een reeks van bomaanslagen plaatsvindt in Parijs. Dat is Het verhaal van Flo.
Bronwasser schijft in een vlotte stijl waarin continu een onweerswolk in de lucht hangt, ook als de zon uitbundig schijnt in Parijs. Die continue dreiging maakt dat je het boek nauwelijks kunt wegleggen. Ook haar metaforen mogen er zijn:
“Daar lag ik tot de schemering doet wat zij overal ter wereld doet: de muren verven.”
“Haar (EW: een Spaanse studente) accent was een krullerig sierhekwerk vergeleken met de ploeg die de Duitse vrouwen hanteerden.”
Luister is een ingenieus geconstrueerd verhaal over volwassen worden, maar een zoals het zelden eerder is verteld. Chapeau!
