Het Volendamse hotel Spaander is na de coronapandemie ten onder gegaan. Het was verouderd, maar kende lang glorieuze tijden. De wanden hingen stampvol schilderijen, vaak geschonken door de kunstenaars die er ooit verbleven. In 1980 waren dat meer dan 1000 kunstwerken.
In 1881 kocht de zesentwintigjarige zeilmaker Leendert Spaander een café nabij de haven. Hij liet er een verdieping op bouwen en richtte zich vanaf het begin op kunstenaars: Artist kom binne. Achter het hotel bouwde hij elf ateliers, stuurde ansichtkaarten van Volendam naar kunstacademies overal in Europa en schreef persoonlijk kunstenaars aan. Langzaam maar zeker verwierf het hotel een zekere faam en werd het een ware kunstenaarskolonie. Sommige schilders verbleven er slechts enkele dagen, anderen verbleven er maanden tot jaren. Velen keerden na een eerste verblijf terug. Al was de sfeer onderling joviaal, ook concurrentie, afgunst en pesterijen vonden plaats. Spaander leverde volpension met om de andere dag vis op het menu. De zeven dochters waren graag gezien. Ook de Franse auteur Marcel Proust deed Spaander aan en werd verliefd op (dochter) Wilhelmina Spaander.
“Mademoiselle Wilhelmina est délicieuse…”
Drie van de dochters trouwden met een kunstenaar: Pauline met de Duitse schilder Georg Hering, Trijntje met de Fransman Hanicotte en Conny met de Haagse Wilm Wouters. Hanicotte zou zeventien jaar in het hotel blijven. Rond vijf december speelde hij steevast Sinterklaas voor de Volendamse jeugd.
In De ontdekking van Holland duizelt het je soms van de vele schilders die de revue passeren. Bekende en minder bekende. Bij ieder van hen weet Jan Brokken anekdotes te vermelden waardoor je zou zweren dat hij er zelf bij was geweest.
“Haité, die uit een Engelse hugenotenfamilie stamde en een moustache had waarmee hij de soep kon zeven, maakte wrang-vrolijke prenten in Volendam.”
In Volendam troffen de schilders lankmoedigheid en verdraagzaamheid aan. Volendammers waren tolerant en poseerden maar wat graag voor de kunstenaars. Hun beloning – een gulden – was vaak vele malen hoger dan wat zij met hun dagdagelijkse werkzaamheden bij elkaar scharrelden.
Na de Eerste Wereldoorlog was het gedaan met de ‘Hollandse gekte’: men leek uitgekeken op de Hollandse taferelen met die kenmerkende wolkenluchten. Toch bleef hotel Spaander tot ver in de twintigste eeuw kunstenaars trekken al zou de sfeer nooit meer dezelfde worden als voorheen. Ruim 1400 schilders van over de hele wereld, onder wie zo’n 200 vrouwen, hebben vanaf 1881 hotel Spaander aangedaan.
De ontdekking van Holland is gelardeerd met foto’s van schilderijen van de besproken kunstenaars. Brokken lezen is alsof grootvader vertelt, terwijl de kinderen om hem heen ademloos luisteren. De ontdekking van Holland is wederom een heerlijk verhaal in die typische Brokken-stijl.
