Saturnin, ‘Satek’, was ooit jeugdkampioen gewichtheffen in Polen. Helaas ging er op zeker moment iets mis met zijn elleboog. Wat rest is zwaarlijvigheid. Hij is alleenstaand, maar niet ‘single’:
“Mensen als ik noemen ze ‘single’, maar ik ben niet single, ik ben gewoon eenzaam.”
Vanwege zijn sproeten heeft hij een minderwaardigheidscomplex. Hij is “een boos jongetje wie iemand bevolen heeft honderd keer op het bord te schrijven: ‘Er bestaat een wereld buiten het gewichtheffen.’ ” Alleen heeft hij die wereld nooit ontdekt in zijn grauwe bestaan als vertegenwoordiger. Vanaf zijn jeugd past hij zich aan aan anderen, zegt hij wat hij vermoedt dat men van hem verwacht. Handelt hij als zodanig.
Wat hij (nog) niet in de gaten heeft, is dat zijn opa ook sproeten heeft. Zijn opa, die hem de ladder tot beste gewichtheffer op heeft geholpen. Overigens delen de twee nog wel meer eigenschappen, zoals hun beider zwijgzaamheid. Op zeker moment belt moeder hem op, een vrouw die al na enkele maanden is gescheiden van Sateks manisch depressieve vader: opa is verdwenen. Saturnin spoedt naar zijn geboortedorp en via een vaag contact weten zij opa op te sporen: in Bzura ligt hij met zijn hoofd in de modder op de plek waar hij in 1939 enkele dagen na de Duitse bezetting is gesneuveld.
Gesneuveld? Maar hij leeft toch nog? Dat is nu juist het prachtige spel dat Małecki in deze roman speelt. Opa is dood, maar toch leeft hij nog. En wat zoekt hij toch al die tijd bij de gedempte vijver in de buurt van het ouderlijk huis? Heeft het iets te maken met zijn zus Irka?
“De schreeuw van de vrouw die mijn kind baart, De bruiloften van mijn zussen, broers. Het lichaam dat voor het vijfde, tiende, twintigste jaar al naast mij slaapt. Mijn eigen huis, eigen beesten, een steeds grotere vlek grijze haren op mijn slaap en de dagelijkse pijn bij het opstaan. Dat en andere zaken zal ik nooit ervaren, iedereen weet dat.”
Saturnin kent meerdere vertellers. Ook zijn er brieven opgenomen van ‘Hanka’, Sateks moeder, aan haar beste vriendin. Na het prachtige Roest heeft Małecki een heerlijke surrealistische roman geschreven, waarin twijfel en onzekerheid – naast doortastendheid – centraal staan.
