Wanneer Ese Jelles, een 53-jarige lerares Duits, met vernieuwingsdrang van het schoolbestuur te maken krijgt, doet ze in eerste instantie haar best met de plannen mee te gaan. Al snel blijkt echter dat haar vertrouwde werkklimaat ernstig onder druk komt te staan ten gevolge van de ideeën van een jonge consultant die door de directie is ingehuurd. Het lijkt erop alsof zij het, ondanks uitstekende resultaten, tot dan toe allemaal fout heeft gedaan.
“Als stug doorgaan opeens verdacht werd, en out-of-the-boxdenken het nieuwe criterium voor kwaliteit, was er geen duidelijk richtsnoer meer om naar te handelen. Betrouwbaarheid werd ineens gezien als behoudzucht, een relativerend grapje als rebellie.”
Behalve de dood, enkele jaren daarvoor, van haar geliefde Martie zijn de onstuitbare en zinloze onderwijsvernieuwingen een aanleiding van de ene op de andere dag haar baan op te zeggen en op de fiets te stappen voor een tocht naar het huis van haar grote held Anton Tsjechov op de Krim. Ze bespreekt haar plannen met zus Dora en haar man Wouter. Beiden hebben elkaar leren kennen bij protestacties tegen de aanleg van de snelweg door Amelisweerd. Nog altijd zijn zij zeer betrokken en zijn zij beroepsmatig bezig met het milieu. De plannen van Ese kunnen echter op scepsis rekenen. Hoe moet dat, zo’n heel eind op de fiets met die gemankeerde heup van Ese? Het kan de vrouw er echter niet van weerhouden haar plan door te zetten.
Onderweg, op de fiets, mijmert Ese over het leven zoals zij dat tot nu toe heeft geleid. Dierbare momenten samen met Martie komen boven. Ze stapelt herinnering op herinnering en inzicht op inzicht. Regelmatig valt zij daarbij terug op boeken die zij heeft gelezen. De zorgen om de wereld worden haar soms te veel.
“ ‘De wereld zoals wij die kennen kan niet blijven bestaan. Maar dat is niet van de ene op de andere dag bekeken. En in de tussentijd gaat er zo veel moois verloren. Ik mis nu al de leeuwerik, krekels. En verder weg, dag na dag, sterven dieren, vogels met plastic in hun maag. Het is om te huilen,’ zei ze geëmotioneerd.”
Helaas wordt die wereld vooral bestuurd door mannen, worden plannen uitsluitend beoordeeld op resultaat voor de aandeelhouders; wordt de maatschappij vooral door een mannelijke blik bepaald.
“Veel zaken in de wereld draaiden om het hooghouden van het idee dat wat mannen deden het goede was; fouten werden weggemoffeld of weggewoven. Geld verdienen, macht uitoefenen, lappen vlees eten, bluffen, grijpen, moorden, ontsluiten, uitbreiden. Mensen kozen mannetjesputters tot hun leiders. De zucht naar meer woei als een gure wind over de wereld.”
Onderweg besluit ze bij haar vroegere vriendin Edel in Berlijn langs te gaan. In het afgelopen decennium zijn de vrouwen uit elkaar gegroeid. Waar Edel carrière heeft gemaakt en tegen het grote geld aanschurkt, maakt Ese zich steeds meer zorgen hoe de wereld zich ontwikkelt. Mede dankzij kritische vragen van Edel, reflecteert Ese op haar verleden, op haar doen en laten in het hier en nu. Het was natuurlijk ook een krankzinnig idee een tocht te ondernemen met als bestemming een schiereiland dat inmiddels door de Russen was geannexeerd. Desondanks fietst ze door, zelfs nadat iemand in Polen haar rijwiel probeert te stelen. Is het wel zo belangrijk dat het huis van Tsjechov uiteindelijk wordt bereikt? Of is de tocht daarnaartoe niet veel betekenisvoller?
Met Het laatste voorjaar laat Douwesz haar gedachten gaan over de wereld waarin wij leven. Belerend is het verhaal geenszins, al stemt het wel tot nadenken. Daarbij schuwt zij de huidige ontwikkelingen in Nederland allerminst:
“Maar ook in Nederland was sprake van een neiging om de rechtsstaat uit te hollen – de toegang tot rechtshulp te verkleinen, te regeren met maatregelen van bestuur in plaats van wetten, rechters van politieke partijdigheid te beschuldigen – en als bestuurders de regels aan te passen in het eigen belang. Wie macht had, had de neiging deze te willen behouden en goed voor zichzelf te zorgen. Jan met de pet trok aan het kortste eind.”
Het laatste voorjaar is een actuele roman waarin kritische vragen worden gesteld. Over de hypes in het onderwijs, maar bovenal over de politieke koers wereldwijd en als gevolg daarvan de desastreuze wijze waarop de wereld wordt bepaald door korte termijn denken en eigen belang. Dat doet Douwesz in een prachtige stijl die, of je nu wilt of niet, tot nadenken stemt.
