Nadat Nightwriters Kluun, Daniel Vekeman en Tommy Wieringa ergens in het noorden van het land hebben opgetreden, bezoeken zij een nachtclub in Heerenveen. Er speelt een jazzband. Het loopt uit de hand: drank, drugs en de hele heisa. ’s Nachts wordt Wieringa gewekt door de jazzzangeres die zich bij hem in zijn hotelkamer wil voegen. De volgende dag rijdt Wieringa met een houten kop naar Leeuwarden. Onderweg denkt hij aan een vriend, nazaat uit de roemruchte, succesvolle ondernemersfamilie Heerema. Drie generaties vuur. Vuur, zonder welke onze wereld niet kan functioneren. Verbranding, oorzaak van klimaatverandering en ander onheil.
“Eeuwige groei, die immanente belofte van het kapitalisme, was niets anders dan verovering en verovering was niets anders dan verbranding. Vuur, hitte, as, dat was de zuivere essentie van het kapitalistische model, en begeert was zijn zuurstof.”
Protagonist Hugo Adema is een gevierd kunstenaar, onlangs verlaten door zijn muze Loïs. In tegenstelling tot zijn tweelingbroer Willem is hij niet tot het familiebedrijf toegetreden. In hun jeugd gingen de jongens met elkaar om als water en vuur. Op zeker moment was gouvernante Beth niet meer in staat hen uit elkaar te houden. Ze werd de laan uitgestuurd, Hugo werd naar zijn grootouders verbannen.
Als Hugo op een middag vlak bij zijn huis een broodje wil gaan halen, botst hij op tegen schrijver Tommy Wieringa. Deze komt juist van het NIOD waar hij onderzoek doet naar grootvader Willem Adema. Samen gaan ze wat drinken. Al snel blijkt dat zij iets gemeen hebben: Op zijn vijftiende is Wieringa ondergebracht bij een pleegmoeder, Beth. Via krantenarchieven sporen zij haar op en bezoeken haar in Diever. Kort daarna overlijdt de vrouw. Bij het leegruimen van haar huis vindt Hugo de als verloren gewaande dagboeken van zijn grootvader. Vanaf medio jaren dertig heeft deze nauwgezet zijn dagelijkse bezigheden bijgehouden. Nooit is Hugo van plan geweest iets over de man te publiceren, maar begeerte ontstaat uit de begeerte van een ander. Hij moet en zal Wieringa voor zijn.
Het SS-verleden van Willem Adema de oudere en diens actieve bijdrage aan massamoorden is bekend in de familie en wordt beschouwd als een jeugdzonde, een onbezonnenheid. Heeft hij niet halverwege de oorlog de goede kant gekozen? En kijk eens wat voor een onderneming hij na de oorlog heeft opgebouwd. Het liefst laat men het verleden rusten. Hugo weet inmiddels wel beter.
Tijdens familiebijeenkomsten blijken ook de nieuwe generaties geen afstand te hebben genomen van ultrarechts. Zoals grootvader diende aan het Oostfront en vader Max de weduwe Rost van Tonningen tot aan haar dood financieel ondersteunde, is Willem Adema de jongere een belangrijke sponsor van Thierry Baudet.
“Het fascisme zit ons gewoon in het bloed. In mijn familie evolueren we vlotjes van Himmler naar de Zwarte Weduwe naar Baudet.” , aldus Hugo.
In de dagboeken van zijn grootvader ontdekt Hugo tot zijn verbazing een zachte kant van de inmiddels 100-jarige. Een briefwisseling tijdens de oorlog toont een volstrekt andere persoon dan de masculiene pater familias. Als hij vervolgens bepaalde gangen uit het recente verleden nagaat, zal dat mede zijn toekomst gaan bepalen.
In Nirwana neemt (de ‘echte’) Wieringa stelling tegen ongebreideld kapitalisme, maar heeft hij eveneens oog voor de zwakte van de mens: Hugo is begaan met het milieu maar rijdt tevens een Jaguar V8 en heeft een tweede huis op ibiza. Ook neemt hij de literatuur op de hak:
“Beths ziekte en dood waren die smeerlap (EW: Wieringa) uitstekend van pas gekomen, zo kon hij nog beter in hun levens rond wroeten. Hij was meedogenloos, zijn werk ging voor alles. Wat een armoedige, parasitaire kunstvorm was de literatuur toch, stelen uit andermans leven en doen alsof je het onherstelbaar verbeterd teruggaf.”
Overigens speelt eenzelfde emotie een belangrijk thema in de roman Kwade wind van Kaouther Adimi. Volgens (de ‘echte’) Wieringa parasiteert een auteur op zijn of haar omgeving. In deze roman neemt die omgeving op zeker moment echter wraak.
Nirwana is een prachtige roman, geschreven volgens de traditie van de great American novel. Het is een gedurfd avontuur, want met de familie Heerema – de ondernemers op wie het verhaal geïnspireerd is – valt niet te spotten, om over de kringen rond Baudet maar te zwijgen.
